Póilió
Cad is póilió ann?
Is galar víreasach é polaimiailíteas a théann i bhfeidhm ar lárchóras na néaróg. Go stairiúil, bhí sé ina chúis mhór le bás, géarphairilis agus míchumais ar feadh an tsaoil.
In 1988, rith an Comhthionól Domhanda Sláinte rún chun póilió a dhíothú. D’éirigh le cláir vacsaínithe ar mhórscála deireadh a chur le póilió fiáin ón gcuid is mó den domhan, agus tá iarrachtaí fós á ndéanamh chun stop a chur le tarchur póilió a tharlaíonn i roinnt tíortha eile.
Tá vacsaíniú ríthábhachtach sa chomhrac i gcoinne póilió, agus is é an aidhm atá ann domhan atá saor ó phóilió a bhaint amach.
Cad iad siomptóim phóilió?
D’fhéadfadh ionfhabhtú gan aon siomptóim, pairilis agus bás a bheith ina dtorthaí ionfhabhtaithe póilióvíris.
- Ní bhíonn aon siomptóim ar thart ar 70% díobh siúd a bhfuil póilió orthu.
- Ní bhíonn ach siomptóim éadroma ar thart ar 25% díobh siúd a bhfuil póilió orthu (e.g. fiabhras, tinneas cinn, urlacan agus buinneach).
- Tarlaíonn pairilis i níos lú ná 1% de na hionfhabhtuithe go léir agus d’fhéadfadh míchumas buan agus bás a bheith mar thoradh uirthi. Tosaíonn sé le siomptóim mheiningítis, agus ina dhiaidh sin pian trom sna matáin agus cailliúint mhothaithe agus ghluaiseachta i gcodanna éagsúla den chorp. Lá nó dhó ina dhiaidh sin, tagann laige agus pairilis. Is féidir pairilis a bheith ar aon teaglaim de ghéaga, cé gurb iad na géaga íochtair ar a bhfuil an tionchar is mó.
Cad iad aimhréidheanna phóilió?
Maidir leo siúd a bhfuil pairilis orthu, faigheann 5-15% de na daoine bás mar gheall ar na matáin análaithe a bheith díchumasaithe, agus bíonn laige bhuan ar dhá thrian díobh. I gcásanna neamhchoitianta, is féidir le póilióvíreas an inchinn a athlasadh.
Conas a scaiptear póilió?
Tá póilió an-tógálach; tarchuireann sé go héasca ó dhuine go duine. Tarchuirtear an víreas trí éilliú lámh, uirlisí, bia agus uisce le hábhar faecach ó dhuine ionfhabhtaithe agus trí bhraoiníní nó aerasóil ó scornach duine ionfhabhtaithe.
Cé atá i mbaol ó phóilió?
Is féidir le gach duine neamhvacsaínithe a bheith ionfhabhtaithe le póilióvíreas. D’fhéadfadh cosaint éigin a bheith ag naíonáin faoi bhun sé mhí ó imdhíonacht ón máthair. Mar sin féin, is iad leanaí faoi bhun cúig bliana d’aois is mó atá i mbaol ionfhabhtaithe.
I measc na bhfachtóirí a chuireann le leathadh póilió tá:
- dlús ard daonra
- drochbhonneagar seirbhíse sláinte
- drochshláintíocht
- minicíocht ard galar is cúis le buinneach
- clúdach íseal vacsaínithe póilió.
Conas póilió a chosc?
Ní féidir póilió a leigheas. Ní féidir é a chosc ach amháin trí imdhíonadh. Is féidir le daoine a bheith imdhíonach tar éis vacsaínithe nó trí bheith ionfhabhtaithe leis an víreas.
Tá dhá chineál vacsaíní ar fáil: vacsaín phóilióvíris dhíghníomhaithe (IPV) agus vacsaín bheo chaolaithe phóilió ó bhéal (OPV). Tá an dá cheann an-éifeachtach i gcoinne an phóilióvíris.
Cé nach n-úsáidtear an vacsaín OPV san AE, tá sí fós in úsáid i dtíortha áirithe a bhfuil tarchur póilió fiáin iontu chun ráigeanna a rialú. Tá OPV sábháilte agus éifeachtach agus stopann sé leathadh póilió.
Mar sin féin, go neamhchoitianta, agus i measc pobal amháin a bhfuil clúdach imdhíonta íseal iontu, is féidir leis an víreas beo lagaithe in OPV leathadh i bpobal go ceann tréimhse fada agus a shó i bhfoirm is cúis le pairilis. Ní chiallaíonn sé seo gur tháinig póilióvíreas fiáin chun cinn arís. Mar gheall air seo, tá próiseas ann chun stop a chur leis an gcineál seo vacsaíne a úsáid ar fud an domhain a luaithe is féidir tar éis tarchur póilió fiáin a dhíothú.
Tá vacsaíniú póilió le IPV mar chuid de ghnáthchláir imdhíonta leanaí i mBallstáit an AE. Is féidir an vacsaín IPV a thabhairt ina haonar nó in éineacht le vacsaíní eile (e.g. diftéire, teiteanas, triuch, heipitíteas B agus Haemophilus influenzae cineál b).
Féadfar tarchur póilió a laghdú freisin ar na bealaí seo a leanas:
- uisce glan a sholáthar
- cleachtais sláinteachais a fheabhsú
- sláintíocht níos fearr.
Conas a chóireáiltear póilió?
Níl aon chóireáil ar leith ar fáil le haghaidh géarpholaimiailítis agus déantar cásanna a bhainistiú trí na siomptóim a chóireáil. Ní féidir parailis bhuan phóilió a aisiompú, ní féidir le cóireáil ach soghluaisteacht a fheabhsú.