Kíghósti

Staðreyndablað

Hvað er kíghósti?

Kíghósti er mjög smitandi bakteríusjúkdómur sem nær yfir lungu og öndunarveg. Hann er einnig þekktur sem andarteppuhósti. Hann stafar af bakteríum í munni, nefi og hálsi smitaðs einstaklings.

Symptoms of pertussis

Hver eru einkenni kíghósta?

Einkenni birtast venjulega 7 til 10 dögum eftir sýkingu, en geta einnig komið fram allt að 21 dögum síðar:

  • Upphaflega eru einkenni eins og kvef (hnerri, nefrennsli, vægur hiti og vægur hósti).
  • Innan tveggja vikna verður hóstinn alvarlegri og einkennist af hóstahviðu með fjölmörgum hröðum hóstum, í kjölfarið kemur geltandi eða skerandi „sog“. Þessum köstum lýkur oftast með því að hóstað er upp þykkri, tærri slímhúð, oft fylgt eftir með uppköstum. Þau koma til að byrja með fram á nóttunni og verða síðan tíðari á daginn og geta komið aftur í einn til tvo mánuði.
  • Dæmigert „sog" myndast stundum ekki hjá ungum ungbörnum og í kjölfarið á hóstaköstum gæti öndun stöðvast í stutta stund. Eftir þennan fasa verða hóstaköst sjaldgæfari og ekki eins mikil og ungbarnið verður smám saman frískara (þetta getur tekið allt að þrjá mánuði).

Unglingar, fullorðnir eða börn sem eru bólusett að hluta fá yfirleitt vægari eða nokkuð öðruvísi einkenni. Í þessum hópum, og hjá mjög ungum ungbörnum, er erfiðara að greina kíghósta.

Hverjir eru fylgikvillar kíghósta?

Alvarlegustu tegundir kíghósta eru hjá ungbörnum. Kíghósti hjá óbólusettum ungbörnum eða hjá ungbörnum þar sem móðirin var ekki bólusett getur verið sérstaklega alvarleg. Fylgikvillar ná yfir lungnabólgu, heilakvilla (sjúkdómur í heila), flog og jafnvel dauða.

Hjá fullorðnum og eldri börnum ná fylgikvillar yfir það að geta ekki andað í stuttan tíma, brotin rifbein, endaþarms sig og kviðslit.

family illustration

Hvernig smitast kíghósti?

Kíghósti dreifist með dropasmitum sem myndast þegar sýktur einstaklingur hóstar. Einnig getur einstaklingur með vægt form af kíghósta dreift sjúkdómnum, það sama á við um einstakling sem sýnir engin einkenni. Oft kemur það fyrir að eldri systkini og foreldrar sem bera bakteríuna með sér koma með sjúkdóminn heim og smita ungbarn á heimilinu.

Hverjir er í áhættu að fá kíghósta?

Hver sá sem ekki er bólusettur gegn kíghósta eða hafa ekki uppfært bólusetningar sínar, eiga á hættu að fá sjúkdóminn.

Baby being vaccinated

Hvernig er hægt að koma í veg fyrir kíghósta?

Ein mikilvægasta leiðin til að koma í veg fyrir kíghósta er með altæk bólusetningu. Bóluefnið gegn kíghósta er venjulega gefið ásamt barnaveiki og bólusetningu gegn stífkrampa (oft í samsettri meðferð með mænusóttabólgu, flensublóðfíkil og bólusetningu gegn lifrarbólgu B). Frummeðferð með 2-3 skömmtum er venjulega gefin á milli tveggja og tólf mánaða aldurs, í samræmi við innlendar bólusetningaráætlanir. Mælt er með þriðja eða fjórða skammti við 11-24 mánaða aldur og annan skammt á þriggja til sjö ára aldurinn.

Sum ESB/EES lönd mæla með örvunarskammti fyrir unglinga, fullorðna og/eða konur á meðgöngu, sem verndar einnig barnið tímabundið eftir að það fæðist. Sum lönd mæla einnig með örvunarskammti fyrir óvarðar konur skömmu eftir barnsburð til að minnka áhættu á smiti sjúkdómsins til barnsins.

Hvernig er kíghósti meðhöndlaður?

Hægt er að nota sýklalyf til að meðhöndla kíghósta og koma í veg fyrir frekari útbreiðslu sjúkdómsins. Til að meðferð verði sem árangursríkust þarf að að hefja hana snemma á greiningarferlinu, eða fyrstu tveimur vikunum áður en hóstaköst koma fram.

Nánari upplýsingar er að finna á heimasíðu Sóttvarnarstofnun Evrópu (ECDC): https://www.ecdc.europa.eu/en/pertussis/facts (EN)

Athugið: Upplýsingarnar sem eru í þessum staðreyndablöðum eru ætlaðar fyrir almennar upplýsingar og ætti ekki að nota í staðinn fyrir einstaka sérfræðiþekkingu og mat heilbrigðisstarfsmanns.

Fleiri staðreyndablöð

Barnaveiki

Helstu staðreyndir um barnaveiki, einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.

Heilabólga sem berst með blóðmítlum (TBE)

Helstu staðreyndir um heilabólga sem berst með blóðmítlum (e. tick-borne encephalitis - TBE), einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.

Inflúensa

Helstu staðreyndir um inflúensu, einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.

Page last updated 13 mar 2020