Polio
Czym jest polio?
Ostre nagminne porażenie dziecięce, po łacinie poliomyelitis, znane również pod nazwą choroba Heinego-Medina, jest chorobą wirusową atakującą ośrodkowy układ nerwowy. Choroba ta jest od wieków istotną przyczyną zgonów, ostrego porażenia i trwałej niepełnosprawności.
W 1988 r. Światowe Zgromadzenie Zdrowia wydało rezolucję w sprawie wyeliminowania polio. Dzięki programom szczepień na dużą skalę udało się wyeliminować dziki szczep wirusa polio z większości obszarów na świecie. Nadal trwają też działania mające na celu zatrzymanie przenoszenia się polio, do którego wciąż dochodzi w kilku krajach.
Szczepienia mają zasadnicze znaczenie w walce z polio, a ich celem jest doprowadzenie do całkowitej eradykacji polio na świecie.
Jakie są objawy polio?
Zakażenie wirusem polio może mieć wiele konsekwencji, od bezobjawowego przebiegu choroby po porażenie i śmierć.
- Blisko 70% osób zarażonych wirusem polio nie ma żadnych objawów.
- Około 25% odczuwa tylko łagodne objawy (np. gorączka, ból głowy, wymioty i biegunka).
- Porażenie występuje u mniej niż 1% wszystkich przypadków zachorowań i może prowadzić do trwałej niepełnosprawności i śmierci. Zaczyna się od objawów zapalenia opon mózgowych, po czym dochodzi silny ból mięśni oraz utrata czucia i zdolności ruchowych w różnych częściach ciała. Po jednym lub dwóch dniach dochodzi do osłabienia i porażenia. Może wystąpić porażenie różnych kombinacji kończyn, choć zazwyczaj atakuje kończyny dolne.
Jakie są powikłania polio?
Od 5 do 15% osób z porażeniem umiera z powodu unieruchomienia mięśni oddechowych, a dwie trzecie doświadcza trwałego osłabienia. Wirus polio może w rzadkich przypadkach spowodować zapalenie mózgu.
Jak można zarazić się polio?
Polio jest bardzo zaraźliwe, z łatwością przenosi się z jednej osoby na drugą. Wirus jest przenoszony przez zanieczyszczenie rąk, naczyń, pokarmu i wody kałem zarażonej osoby oraz drogą kropelkową lub przez aerozole oddechowe pochodzące z gardła zakażonej osoby.
Kto jest narażony na zakażenia polio?
Wszystkie niezaszczepione osoby mogą zarazić się wirusem polio. Niemowlęta w wieku poniżej sześciu miesięcy mogą mieć pewien poziom ochrony dzięki odporności nabytej od matki. Jednak najbardziej narażone na ryzyko zakażenia są dzieci w wieku poniżej pięciu lat.
Do czynników przyczyniających się do rozprzestrzeniania się polio należą:
- wysoka gęstość populacyjna;
- słaba infrastruktura opieki zdrowotnej;
- złe warunki sanitarne;
- częste występowanie chorób, które wywołują biegunkę;
- niski poziom wyszczepienia przeciw polio.
Jak można zapobiegać zakażeniu polio?
Nie da się wyleczyć polio, można jedynie zapobiec chorobie dzięki szczepieniu. Odporność można uzyskać po zaszczepieniu lub po zarażeniu się wirusem.
Dostępne są dwa typy szczepionek: inaktywowana (ang. Inactivated Poliovirus Vaccine, IPV) oraz żywa (ang. Oral Poliovirus Vaccine, OPV). Obie mają wysoką skuteczność.
Pomimo że szczepionki OPV nie stosuje się w UE, jest ona wciąż stosowana w niektórych krajach z przypadkami zakażenia dzikimi szczepami wirusa polio w celu opanowania ognisk epidemicznych. Szczepionka OPV jest bezpieczna i skuteczna i zatrzymuje rozprzestrzenianie się polio.
Jednak w rzadkich przypadkach i jedynie wśród społeczności o niskim stopniu wyszczepienia, żywy osłabiony wirus w szczepionce OPV może krążyć w społeczności przez dłuższy czas i zmutować do postaci powodującej porażenie. Nie oznacza to ponownego pojawienia się dzikiego szczepu wirusa polio. Z tego względu dąży się do jak najszybszego zaprzestania stosowania tego typu szczepionki na całym świecie po eradykacji zakażeń dzikim szczepem wirusa polio.
Szczepienie przeciw polio z użyciem szczepionki IPV stanowi część rutynowego programu szczepień u dzieci w państwach członkowskich UE. Szczepionkę IPV można podawać pojedynczo lub w skojarzeniu z innymi szczepionkami [np. przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i Hib (bakterii Haemophilus influenzae typu b)].
Przenoszenie polio można również ograniczyć dzięki:
- dostępowi do czystej wody;
- poprawie praktyk w zakresie higieny;
- lepszym warunkom sanitarnym.
Jak leczy się polio?
Nie istnieją żadne określone metody leczenia ostrego poliomyelitis; terapia polega raczej na leczeniu objawów. Trwałe porażenie mięśni spowodowane przez polio jest nieodwracalne, a leczenie może jedynie ułatwić poruszanie się.