Eitinn

Bileog eolais

Cad í an eitinn (TB)?

Is galar tógálach é an eitinn a mbíonn ina chúis léi tréithchineálacha éagsúla míceabaictéar a bhaineann leis an ngrúpa coimpléasc Mycobacterium tuberculosis. De ghnáth, téann an eitinn i bhfeidhm ar na scamhóga (eitinn scamhógach) ach is féidir léi dul i bhfeidhm ar chuid ar bith den chorp (eitinn eachtarscamhógach) amhail na duáin, an dromlach agus an inchinn.
Cé go bhfuil rátaí na heitinne ag laghdú de réir a chéile in AE agus in LEE, tuairiscíodh ní ba mhó ná 33 000 cás sa réigiún in aghaidh na bliana in 2020 agus in 2021.

TB patient with night sweats

Cad iad siomptóim na heitinne?

Braitheann siomptóim na heitinne ar an limistéar lena mbaineann. In AE agus in LEE, is ionann 75 % de chásanna na heitinne agus cásanna den eitinn scamhógach. Sna cásanna sin, is iad seo a leanas na gnáthshiomptóim:

  • casacht leanúnach (ar feadh níos mó ná dhá sheachtain)  
  • fiabhras 
  • allas oíche
  • caillteanas meáchain

Bíonn siomptóim ar leith a bhaineann go sonrach leis an láthair a bhuailtear i gcás na heitinne eachtarscamhógaí a théann i bhfeidhm ar chodanna áirithe den chorp. 

Uaireanta, is féidir duine a ionfhabhtú le baictéir na heitinne gan aon ghalar a bheith mar thoradh air sin. Sna cásanna sin, cé go n‑ionfhabhtaítear an duine leis an eitinn, ní bhíonn siomptóim ar bith orthu, ní bhíonn siad tinn ná ní féidir leo an galar a scaipeadh. Mar sin féin, bíonn siad i mbaol galar agus siomptóim a fhorbairt de dheasca na mbaictéar sin in éagmais cóireáil chuí. 

Cad iad aimhréidheanna na heitinne?

Is féidir leis an eitinn dochar buan a dhéanamh do na scamhóga agus d’fhéadfadh roinnt fadhbanna leanúnacha sláinte riospráide a bheith mar thoradh uirthi chomh maith. Ní neamhchoitianta í an eitinn athfhillteach ach oiread.

Má théann sí i bhfeidhm ar chodanna eile den chorp, is féidir leis an eitinn dochar buan a dhéanamh dóibh sin (cuir i gcás neamhthorthúlacht nó teip duáin). 

Is féidir leis an eitinn a bheith ina cúis le deacrachtaí tromchúiseacha a d’fhéadfadh a bheith ina gcúis leis an duine ionfhabhtaithe a chur chuig an ospidéal (cuir i gcás teip iolrach orgáin agus turraing sheipteach).

Woman with TB coughing

Cén chaoi a scaiptear an eitinn?

Is baictéir aerbheirthe iad na baictéir is cúis leis an eitinn agus is féidir leo scaipeadh tríd an aer ó dhuine go duine i mbraoiníní beaga bídeacha a scaoiltear nuair a bhíonn daoine ar a bhfuil an eitinn scamhógach ag casacht, ag sraothartach nó fiú ag caint. Nuair a tharraingítear anáil agus baictéir na heitinne inti, is féidir leo socrú síos sna scamhóga agus tosaíonn sé ag scaipeadh ansin. Má théann an eitinn i bhfeidhm ar chodanna den chorp nach iad na scamhóga, ní bhíonn sí tógálach, de ghnáth.

Ní féidir le daoine a ionfhabhtaítear leis an eitinn ach nach mbíonn aon siomptóim orthu an galar a scaipeadh chuig daoine eile. 
 

Cé atá i mbaol an eitinn a tholgadh?

Is féidir le duine ar bith an eitinn a tholgadh, ach is mó seans go mbeidh sé ina ghalar gníomhach i ngrúpaí daoine ar leith ná i ngrúpaí eile. I measc na ngrúpaí sin tá: 

  • Iad siúd a chaitheann go leor ama i ndlúth-theagmháil le duine a bhfuil an eitinn orthu
  • Iad siúd a rugadh i limistéar ina bhfuil an eitinn coitianta nó a bhfuil cónaí orthu ann
  • Iad siúd ag a bhfuil córas imdhíonachta lagaithe, amhail daoine ar a bhfuil VEID nó daoine a fhaigheann cóireáil leighis áirithe a théann i bhfeidhm ar an gcóras imdhíonachta
  • Leanaí faoi bhun cúig bliana d’aois
  • Daoine a bhfuil cónaí orthu i ndálaí plódaithe nó míshláintiúla, amhail daoine gan dídean nó daoine atá i bpríosún
child getting vaccinated

Cén chaoi ar féidir an eitinn a chosc?

Is féidir leis an vacsaíniú cosaint a chur ar fáil i gcoinne cineálacha tromchúiseacha na heitinne i leanaí óga. Anuas ar an vacsaíniú, is féidir riosca na heitinne a laghdú trí roinnt réamhchúraimí a ghlacadh:

  • dea-aeráil a chinntiú
  • dea-shláinteachas a chleachtadh 
  • an béal agus an tsrón a chlúdach agus sinn ag casacht agus ag sraothartach
  • cóireáil choisctheach don eitinn a chur ar dhaoine a ionfhabhtaítear léi iad ach nach bhfuil tar éis éirí tinn go fóill. 

Is ríthábhachtach é luathbhrath na heitinne scamhógaí chun scaipeadh an ghalair a chosc. 

Cén chóir leighis atá ann le haghaidh na heitinne? 

Bíonn meascán de roinnt antaibheathach a thugtar ar feadh ceithre mhí go sé mhí ar a laghad ag teastáil mar chuid den chóireáil chaighdeánach le haghaidh na heitinne. D’fhéadfadh meascán éagsúil d’antaibheathaigh a bheith ag teastáil chun cineálacha den eitinn a chóireáil atá frithsheasmhach in aghaidh drugaí céadlíne ar feadh tréimhsí ní b’fhaide (sé mhí go hocht mí dhéag). 

Is féidir le cóireáil na heitinne a bheith ina cúis le fo-iarmhairtí a mbíonn dlúthfhaireachán agus bainistiú ó ghairmithe cúraim sláinte ag teastáil uathu.